ورزش زور خانه اي
مسابقههاي كشتي تا سال ۱۳۱۸ به آيين كشتي پهلواني برگزار ميشد اما در زمان رضاشاه و با گسترش فرهنگ جديد ورزشي باشگاهها شكل گرفتند و اصول جديد ورزشي حاكم شد.
در تاريخچه كشتي پهلواني و ورزشهاي زورخانهاي آمده است كه ورزش و انجام حركات پهلواني جزو فعاليتهاي اصلي روزمره ايرانيان در دوران باستان بوده است جامعه آن زمان ارزش خاصي براي ورزشكاران خود قائل ميشوند چرا كه آنان به خاطر داشتن قدرت بدني و شجاعت روحي شكرگزار بوده و هرگاه كه نياز ميشد براي دفاع از خانواده و سرزمين خود در برابر دشمنان حاضر به جان فشاني بودند.
پهلوانان هميشه جايگاه ويژهاي در بين مردم و حاكمان داشتهاند.
آنگاه سرنوشت جنگها را هم رقم ميزدند به اين ترتيب كه پهلوانها دو طرف جنگ بدون درگير شدن لشگرها و با يك رقابت راهيافتن داستان پهلوانان به ادبيات و شعر ايران زمين، پهلواني سرنوشت جنگ را مشخص ميكردند.
به وجود آمدن مرام نامهها و فتوتها و انتقال سينه به سينه و نسل به نسل ماجراهاي پهلوانان در بين مردم ايران زمين، نشان دهنده نقش ويژه و تاثير گذار پهلوانان بر تاريخ ايران است.
لازم به ذكر است در زبان فارسي ايران باستان بيش از ۳۰ لغت در ارتباط با مفاهيم قهرمان و پهلوان وجود دارد كه خود اين موضوع ميزان علاقه وافر ايرانيان به قهرمانان و پهلوانان را مسلم و آشكارا ميكند.
از سابقه و تاريخ پيدايش اين رشته در ايران روايات مختلفي مطرح است اما كتاب تاريخ نشان ميدهد كه ۴۵۰۰ سال پيش در لرستان و بينالنهرين آثاري وجود داشته كه حكايتگر وجود و اهميت داشتن ورزش و مهارتهايي است كه امروز «كشتي» ناميده ميشود.
نام كشتي از كمربندي به نام «كشتي» گرفته شده كه زرتشتيان هنگام خواندن دعا و پهلوانان براي كشتيگيران اين كمربند را سه بار دور كمر ميبستند آنها براي رويارويي با حريفان خود آن را به كمر ميبستند كه يادآور سه اصل زرتشت، گفتار نيك، كردار نيك و پندار نيك بود.
غير از آثار زرتشتيان، نوشتههاي مورخين يوناني و روسي و همچنين شاهنامه فردوسي، همه دال بر اصالت و قدمت فرهنگ كشتي و پهلواني در ايران است.
باورود اسلام به ايران، آيين پهلواني رنگ مذهبيتري به خود گرفت و مورد توجه بيشتر انديشمندان و مردم واقع شد. برخي معتقدند آيين جوانمردي و فتوت نوعي تصوف عاميانه و كوچه بازاري است.
در دوران صفويه و زنديه، كشتي پهلواني دوراني طلايي و پر رونق خود را سپري كرد و در هر شهري صدها پهلوان و نوخواسته به كشتي گرفتن و آموختن فنون و آيين پهلواني مشغول بودند.
در دوران قاجار علاقه به كشتي چنان افزايش يافت كه ناصرالدين شاه شخصي به نام صاحب الدوله را مامور گسترش و توسعه كشتي كرد و رقابت پهلوانان را در ميادين مختلف شهر رواج داد.
هر سال با برگزاري رقابتها، پهلوانان ايران از دل اين مسابقات معرفي ميشد و بازوبند پهلواني را به صورت امانت براي يك سال در اختيار ميگرفت كه در صورت تكرار اين قهرماني در سه سال پياپي صاحب بازوبند پهلواني شود.
كشتي پهلواني هر چند ريشه در تاريخ و فرهنگ ايران زمين دارد و با روح ايرانيان گره خورده اما در سالهاي اخير چندان مورد توجه مسئولان ورزشي قرار نگرفته است و به نظر ميرسد از رونق و نشاط گذشته برخوردار نيست.
ورزشيهاي زورخانهاي يكي ديگر از ورزشهاي پهلواني محسوب ميشود كه نام ديگر آن ورزشهاي باستاني ايرانيان است جايي كه در آن به ورزشهاي باستاني ميپردازند زورخانه نام دارد در زورخانه علاوه بر ورزشهاي زورخانهاي كشتي نيز گرفته ميشد.
آيينهاي پهلواني و زورخانهاي در تاريخ ۲۵ آبان ۱۳۸۹ در فهرست ميراث معنوي يونسكو از سوي ايران به ثبت جهاني رسيد.
ورزشهاي زورخانهاي از قديميترين ورزش بدن سازي جهان معرفي شده است.
ورزش و انجام حركات پهلواني جزو فعاليتهاي اصلي روزمره ايرانيان در دوران باستان بوده است.
جامعه آن زمان ارزش خاصي براي ورزشكاراني قايل ميشد كه براي قدرت بدني و شجاعت روحي كه در اختيار داشتند، شكرگزار بودهاند.
برپايه تاريخ، زورخانه در حدود هفتصد سال پيش (قرن ۷ خورشيدي) به وسيله محمود معروف به پورياي ولي كه ظاهرا از مردم خوارزم بوده و گويا در سال ۷۷۲ هجري قمري، درگذشته به صورت امروزي باز سازمان دهي شده است.
با اين حال برپايه رفتار و منش تاريخي و اسطورههاي ايران زورخانه ميتواند دستكم در ايران، تاريخي بسيار كهن تري داشته باشد چرا كه مردم ايران كه از ابتداي تاريخ نود به پهلواني و كشتي گيري و آمادگي جسماني نياز مبرم داشتهاند تا به دستور زرتشت پيغمبر باستانياش خود را براي يازي اهورا مزدا در چالش با اهريمن نيرومند سازند به همين دليل است كه همواره ضعف و زبوني را نكوهش كردهاند.
جايگاه زورخانه پيش از اسلام در زنده كردن جنبش ملي ايران و ستمنيز با بيگانگان و نيز رستاخير زبان پارسي و فرهنگ و آيين افتادگي و درسي كه از عهد باستان در ايران رواج داشته است، اهميت ويژه دارد و زرتشت زورخانهاي آداب و سنتي خاصي دارد.
آداب و سنتي كه با پيروي از پهلوانان و دلاوران افسانهاي دوره باستاني از پيشواي نخستين شيعيان و جوانمردان، خلق و خوي مردانگي و مروت و جوانمردي را در ورزش كاران بر ميانگيزد يا نيرو ميبخشد اين فضايل در قالب شعر و داستانهايي به صورت آهنگين به همراه ضرب زورخانهاي توسط مرشد براي بر انگيختن ورزشكاران در هنگام ورزش خوانده ميشود ورزشكاران همراه با نواختن مرشد حركات گروهي و يا فردي را به نمايش در ميآورد.
ورزش باستاني در بين ورزشكاران به احترام و ادب معروف است به محوري كه تمام حركات با رخصت گرفتن انجام مي شود و شعار ورزش باستاني پرورش روح و جسم است به محوري كه شيعيان زورخانه را مسجد دوم خود ميدانند.
ولي در فصل جديد ورزشكاران اين آدابورسوم كمكم از بين رفته است و مذهب كمتر در اين ورزش ديده ميشود.
يكي ديگر از اصليترين آداب زورخانه اين است كه ورزشكاران بايد مواردي از قبيل فروتني و از خود گذشتگي مروت و مردانگي، سفرهداري، كمك به فقرا و تنگدستان را رعايت كنند.
يكي از رسمهاي شيرين و معروف زورخانه گلريزان است كه در جشنها و اعياد و ميلادهاي چهارده معصوم در برخي موارد براي قدرداني از زحمات پيشكسوتان گرفته ميشود و در آخر مراسم دو جوان دو طرف سنگي را گرفته و دور ميزنند و مردم پول در آن لنگ مياندازند.
در زورخانه حركات گوناگوني انجام ميشود كه شنو رفتن و نرمش، ميل گرفتن، پا زدن، سنگ گرفتن، چرخ زدن، ميل بازي و شيرين كاري بين پا از جمله و ورزشهاي زورخانهاي به حساب ميآيد.
ورزش زورخانهاي هم مانند برخي از ورزشها مثل كاراته و كونگفو ورزشكاران براساس رتبهاي كه دريافت ميكنند حركات را به نوبه خود انجام ميدهند اين رتبهبندي از رتبه يك كه ورزشكار يك سال سابقه دارد شروع شده تا به رتبه نهم كه سابقه ورزشكار به ۴۵ سال ورزش كردن ميرسد ختم ميشود.
رتبه نهم در ورزشهاي زورخانهاي داراي اهميت فراواني است و در اصطلاح به اين ورزشكاران كه سابقه زيادي دارند و با ورود و خروج اين ورزشكاران مرشد زنگي را مينوزاد به آنها ورزشكاران زنگي گفته ميشود كه تعدادشان در كشور بسيار محدود ميباشد البته گفتني است كه سير بودن و داشتن مقام در مسابقات به كسب كردن رتبه قبل از زمان موعود تاثير دارد ورزشكار بعد از كسب كردن رتبه جديد امتيازات رتبه قبل نيز براي وي محسوب ميشود جايگاه امروزي ورزشهاي زورخانهاي نسبت به قبل تغيير زيادي كرده است اگرچه شايد امروز ورزش باستاني داراي رونق كمتري بوده، اما هنوز هم براي كساني كه در گودهاي زورخانه پير شدهاند خاطرهانگيز است.
امروزه در تهران ۵۰ زورخانه برقرار است كه از مهمترين اين زورخانهها ميتوان به ورزشگاه شهيد فهميده كه ميزباني مسابقه هاي كشوري فدراسيون پهلواني و زورخانهاي ايران است و به ثبت ملي رسيده است اشاره كرد اين باشگاه در شمال پاركشهر در خيابان شهيد نيامن بخش تهران قرار دارد.
ورزش زورخانهاي امروزي با ورزش چند سال اخير تفاوت بسياري از نظر ظاهري و نوع ورزش كرده است امروزه استفاده از لنگ در ورزش باستاني از طرف فدراسيون اين ورزش ممنوع شده است، اما در شهرهايي مانند كرمانشاه و اراك هنوز هم مانند گذشته از لنگ استفاده ميشود.
امروزه مسابقههاي ورزش باستاني به صورت تيمي در يكي از شهرهاي ايراني صورت ميگيرد كه در آن هر تيم شامل ۱۰ نفر ميباشد يك نفر مرشد، ۸ ورزشكار و يك مياندار، كه ورزش را با پيچيدگي بسيار زيادي نسبت به ورزش ساده زورخانه انجام ميدهند.
در پايان گفتني است، پرونده ثبت جهاني آيينهاي پهلواني و زورخانهاي به كوشش فدراسيون ورزش پهلواني و زورخانهاي دقت با همكاري سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري ايران آماده گرديد و به ثبت جهاني رسيد.
همچنين بنياد فردوسي پست از بستن تفاهم نامه همكاري هاي فرهنگي و اجرايي با فدراسيون پهلواني و زورخانهاي ايران توانسته است، فرهنگ پهلواني و ورزش زورخانه اي را در ايران و جهان بهگونه فرهنگي، هنري معرفي نمايد به همين منظور بنياد فردوسي به عنوان برترين سازمان مردم نهاد ايران در زمينه ترويج فرهنگ پهلواني و ورزش زورخانهاي معرفي شده است.
برچسب: ، آداب ورزش زور خانه اي، اشنايي با ورزش زورخانه اي، تاريخچه ي ورزش زور خانه اي، ثايير ورزش بر سلامتي، فوايد ورزش،